اگرچه ادبیات کودک و نوجوان در ایران با تعریف نوین خود و به شیوه اروپایی سابقه‌ای صد ساله دارد، ریشه‌های شعرها و داستان‌های ویژه این گروه از افراد جامعه را در ادبیات عامیانه و شفاهی به خوبی می‌توان دید.
لالایی‌ها، ترانه‌های ناز و نوازش، ترانه‌های بازی و در بعضی موارد ترانه‌های کار نمودهایی از شعرهای سروده شده برای کودکان و نوجوانان است که در ادبیات شفاهی و عامیانه نسل به نسل و سینه به سینه منتقل شده و در ادبیات مکتوب دوره معاصر نیز بازتاب آن‌ها به خوبی و به فراوانی مشهود است. از سده‌ی هفتم منظومه‌هایی ویژه تدریس به کودکان و نوجوانان موجود است که زبانی بزرگسال دارند. همچنین ابیاتی در برخی از منظومه های عام وجود دارد، که این اشعار به دلیل داشتن قهرمانان کودک و یا خطاب شاعر به کودکان و یا به دلیل ساده و داستانی بودن برای کودکان خوانده می شده، بسیاری از اشعار فردوسی، سنایی، نظامی، مولوی، سعدی، عبید زاکانی، جامی و ...اینگونه‌اند.
در دوره قاجار و با رواج ادبیات مکتب‌خانه‌ای، پرداختن به کودکان و نوجوانان از دغدغه‌های اصلی بسیاری از شاعران و نویسندگان شد و آثاری با مفاهیم آموزشی، مذهبی و گاه سرگرمی خلق شدند که بیشتر بازآفرینی‌اند. داستان‌های خاله سوسکه، خاله قورباغه، شنگول و منگول، موسی و شبان، عاق والدین و حسنین از نمونه‌های این داستان‌ها هستند که جنبه آموزشی در آن‌ها قوی است و برای تربیت کودکان در مکتب‌خانه‌ها نوشته شده‌اند. این آثار را می‌توان حلقه اتصال ادبیات عامیانه و ادبیات رسمی دانست.
به اعتقاد سیروس طاهباز در اواخر دوره قاجار نمونه‌هایی از شعر کودک را در شعرهای ملک الشعرای صبای دوم نوه فتحعلی خان صبا می‌توان دید. پس از او یحیی خان دولت آبادی در کتاب اردیبهشت چند شعر کودک منتشر کرد که شعر زیر نمونه ای از آن‌هاست:
زنبور عسل به خانه خویش
شش گوشه بساخت لانه خویش
او خانه خود نمود آباد
کی درس مهندسی به او داد
آنکس که بداد عقل و هوشش
بنهاد به جای نیش نوشش
این شعر در دوره‌های مختلف مورد تقلید شاعران قرار گرفت و نمونه‌هایی از آن خلق شد. پس از یحیی خان دولت آبادی نمودهایی از توجه به کودکان در شعرهای سیاسی نسیم شمال دیده می‌شود. در کنار شعرهای سیاسی، نسیم شمال شعرهایی درباره مدرسه و ضرورت آموزش به بچه‌ها با در نظر گرفتن مخاطب نوجوان دارد.
ملک الشعرای بهار، ایرج میرزا و دهخدا سه شاعر مهم دوره مشروطه‌اند که شعرهایی با مخاطب کودک و نوجوان سروده‌اند که ایرج میرزا نقش پر رنگ تری در خلق این‌گونه آثار دارد. شعر کلاغ و پنیر و علی مردان خان نمونه‌هایی از آثار موفق ایرج میرزا با توجه به مخاطب کودک و نوجوان است.
ابوالقاسم لاهوتی، نیما و پروین اعتصامی ار دیگر شاعرانی هستند که در این دوره و در دوره پهلوی اول به کودک و نوجوان در شعرهایشان توجه داشته‌اند.
برگرفته از صحبت‌های #دکتر_محمد_مرادی در کلاس درس #شعر_کودک_و_نوجوان
@shirazuchp
لالایی‌ها، ترانه‌های ناز و نوازش، ترانه‌های بازی و در بعضی موارد ترانه‌های کار نمودهایی از شعرهای سروده شده برای کودکان و نوجوانان است که در ادبیات شفاهی و عامیانه نسل به نسل و سینه به سینه منتقل شده و در ادبیات مکتوب دوره معاصر نیز بازتاب آن‌ها به خوبی و به فراوانی مشهود است. از سده‌ی هفتم منظومه‌هایی ویژه تدریس به کودکان و نوجوانان موجود است که زبانی بزرگسال دارند. همچنین ابیاتی در برخی از منظومه های عام وجود دارد، که این اشعار به دلیل داشتن قهرمانان کودک و یا خطاب شاعر به کودکان و یا به دلیل ساده و داستانی بودن برای کودکان خوانده می شده، بسیاری از اشعار فردوسی، سنایی، نظامی، مولوی، سعدی، عبید زاکانی، جامی و ...اینگونه‌اند.
در دوره قاجار و با رواج ادبیات مکتب‌خانه‌ای، پرداختن به کودکان و نوجوانان از دغدغه‌های اصلی بسیاری از شاعران و نویسندگان شد و آثاری با مفاهیم آموزشی، مذهبی و گاه سرگرمی خلق شدند که بیشتر بازآفرینی‌اند. داستان‌های خاله سوسکه، خاله قورباغه، شنگول و منگول، موسی و شبان، عاق والدین و حسنین از نمونه‌های این داستان‌ها هستند که جنبه آموزشی در آن‌ها قوی است و برای تربیت کودکان در مکتب‌خانه‌ها نوشته شده‌اند. این آثار را می‌توان حلقه اتصال ادبیات عامیانه و ادبیات رسمی دانست.
به اعتقاد سیروس طاهباز در اواخر دوره قاجار نمونه‌هایی از شعر کودک را در شعرهای ملک الشعرای صبای دوم نوه فتحعلی خان صبا می‌توان دید. پس از او یحیی خان دولت آبادی در کتاب اردیبهشت چند شعر کودک منتشر کرد که شعر زیر نمونه ای از آن‌هاست:
زنبور عسل به خانه خویش
شش گوشه بساخت لانه خویش
او خانه خود نمود آباد
کی درس مهندسی به او داد
آنکس که بداد عقل و هوشش
بنهاد به جای نیش نوشش
این شعر در دوره‌های مختلف مورد تقلید شاعران قرار گرفت و نمونه‌هایی از آن خلق شد. پس از یحیی خان دولت آبادی نمودهایی از توجه به کودکان در شعرهای سیاسی نسیم شمال دیده می‌شود. در کنار شعرهای سیاسی، نسیم شمال شعرهایی درباره مدرسه و ضرورت آموزش به بچه‌ها با در نظر گرفتن مخاطب نوجوان دارد.
ملک الشعرای بهار، ایرج میرزا و دهخدا سه شاعر مهم دوره مشروطه‌اند که شعرهایی با مخاطب کودک و نوجوان سروده‌اند که ایرج میرزا نقش پر رنگ تری در خلق این‌گونه آثار دارد. شعر کلاغ و پنیر و علی مردان خان نمونه‌هایی از آثار موفق ایرج میرزا با توجه به مخاطب کودک و نوجوان است.
ابوالقاسم لاهوتی، نیما و پروین اعتصامی ار دیگر شاعرانی هستند که در این دوره و در دوره پهلوی اول به کودک و نوجوان در شعرهایشان توجه داشته‌اند.
برگرفته از صحبت‌های #دکتر_محمد_مرادی در کلاس درس #شعر_کودک_و_نوجوان
@shirazuchp