اسطوره با دکتر اسماعیل‌پور

کنفرانس بین المللی غیرحضوری "فرهنگ شناسی و تاریخ هنر"
آخرین مهلت شرکت در کنفرانس: ۱۰ خرداد ۱۳۹۷
تاریخ برگزاری : ۲ تیر ۱۳۹۷
منبع:
http://www.moluch.ru/conf/artcult/

کسب اطلاعات بیشتر 👈 @negahdam
@ruinfo 👈 عضویت در کانال

جشن نوروز(شماره ۹)

#نوروز

نوروز در بین النهرین

حدود هزاره ی سوم پ.م در بین النهرین دو جشن بزرگ برگزار می شد:عید آفرینش که جشن پاییزی بود و عید باززایی که در آغاز بهار برگزار می شد.بومیان ایرانی پیش از ورود آریایی ها در همسایگی بین النهرین می زیستند،در ادوار بعد دو جشن بهاری و پاییزی داشتند.جشن مهرگان جشن پاییزی ایرانیان بود.جشن بهاری در بین النهرین در واقع جشن کشت و کشاورزی،برکت و رویش بود.این جشن در سومر و بابل جشن اَکیتو نام داشت که در واقع،جشن آفرینش و نوزاییِ جهان و انسان بوده است.اسنادی در دست است که در این جشن هم سبزه سبز می کردند که خود نشانه ی باززایی و نوزایی است.بخشی از این جشن، زاگ موگ نام داشت که جشن تقدیر و رقم خوردن سرنوشت انسان بوده.معتقد بودند که در ایام این جشن، سرنوشت آدمیان رقم می خورد.

در بین النهرین خدایی را می پرستیدند به نام دموزی یا تموز و معتقد بودند که تموز در زمستان می میرد و سَرِ بهار زنده می شود و زنده شدن تموز به معنی زنده شدن حیات نباتات و روییدنی ها بوده،به همین سبب در آغاز بهار جشنی عظیم برگزار می کردند.این جشن بسیار شبیه جشن فروردگان یا جشن فره وشی های زرتشتی است که در واقع بازگشت ارواح و جشن ارواح نیاکان به شمار می رود.(ص.۳۵_۳۴)

بن مایه:اسماعیل پور.ابوالقاسم،چشمه های بیدار_جستارهای ایران شناسی،تهران، هیرمند،چاپ اول ۱۳۹۶

@atorabanorg

جشن نوروز(شماره ۸)

#نوروز

پیشینه ی نوروز در فلات ایران

جشن نوروز بی تردید یکی از جشن های باستانی حوزه ی ایرانِ فرهنگی است که قدمتش به دوره ی هند و ایرانی،یعنی هزاره ی نخست پیش از میلاد می رسد.البته این بدان معنا نیست که نوروز خاص ایرانی هاست و دیگر اقوام،چنین جشنی نداشته اند.می دانیم که جشن سال نو در مصر،بین النهرین،بابل،هند و کشورهای دیگر برگزار می شده،اما ایرانی ها شاید جزو اقوام معدودی اند که این جشن را به شیوه ی خاص خود هر ساله برگزار کرده و با سلایق ویژه ای تاکنون زنده نگاه داشته اند.

بیشتر نوشته های باستانی نوروز را به جمشید آریایی نسبت داده اند.علتش محبوبیت چهره و شخصیت جمشید است که تنها جلوه ی اسطوره ای آن برای ما بازمانده است.روزگار جمشید،بنابر باورها و اسطوره های کهن،بهترین دوران خوشبختی و سرسبزی و خرمی بود.به طوری که گفته اند در دوران او حتی نه مرگ بوده،نه پیری،نه درد نه بیماری. شخصیت جمشید به قدری برای نیاکان ما جذبه داشته که او را آفریننده ی آب و گیاه و خورشید دانسته اند و معتقد بودند که جمشید دیوان را مطیع خود کرد و بر گردونه ای سوار شد که دیوان حملش می کردند و جشنی بزرگ برگزار کرد.بنابه باورهای قدیم،جمشید دوازده فرشته را مامور کرد که نگهبان اکناف جهان باشند.

تخت جمشید که در واقع تختگاه هخامنشیان بود،نامش را از این فرمانروای اساطیری گرفت.در حالی که جمشید به عنوان یک شخصیت تاریخی در دوره ی هخامنشیان مطرح نبوده است.پس،کهن ترین جلوه ی نوروز حوزه ی ایرانِ فرهنگی را با توجه به اسطوره ی جمشید می توانیم در اواخر هزاره ی دوم و آغاز هزاره ی نخست پیش از میلاد مشاهده کنیم.البته در اوستا نامی از نوروز برده نشده و برخی به همین دلیل نوروز را جشنی متاخر می دانند.اما نوروز احتمالا یکی از جشن های ملی پیش از زرتشت بوده و به شکل ابتدایی تر در دوره ی هندوایرانیان یعنی آریایی ها برگزار می شده است.

بومیانِ ایرانی نوروز را جشن می گرفته اند و با آنکه جمشید در گاثای زرتشت چهره ای ناسزاوار دارد،با این حال عامه ی مردم این جشن بزرگ را به جمشید نسبت داده اند.این خود نشان می دهد که نوروز از اعیاد غیردینی و غیر زرتشتی بوده و بعدها در روزگار ساسانیان به این جشن جنبه‌ ی زرتشتی هم داده اند و آن را با جشن فروهرها که جشنی صرفا زرتشتی بود،تلفیق کردند.از این گذشته ابوریحان بیرونی با آن که نوروز را به جمشید نسبت می دهد،یادآور می شود که پیش از آن هم نوروز وجود داشته،به خصوص در خوارزم و سغد و شرق ایران.(ص.۳۵_۳۴)

بن مایه:اسماعیل پور.ابوالقاسم،چشمه های بیدار_جستارهای ایران شناسی،تهران، هیرمند،چاپ اول ۱۳۹۶

@atorabanorg

جشن نوروز(شماره ۴)

#نوروز

تخت جمشید

بنابراین،پیروزی شیر(خورشید)بر گاو(ماه)خود نشانی از اعتدال ربیعی و فرارسیدن نوروز بوده است،یا حتی نشانه ی اعتدال خریفی(پاییزی)نیز بوده است.و هر دو جشن نوروز و مهرگان به احتمال زیاد در تخت جمشید برگزار می شده است. نظر دیگر درباره ی نقش برجسته ی شیرِ گاو اوژن در تخت جمشید،غیر از آن که شیر نماد مهر و روشنایی،و گاو مظهر ماه است،این است که:"دریده شدن گاو به دست شیر در تخت جمشید برابر دریده شدن گاو به دست مهر در دین مهرپرستی است،وظیفه ای که بعدها در اساطیر زرتشتی به عهده ی اهریمن می افتد.از کشته شدن گاو(ماه)به دست شیر(مهر)برکت برمی خیزد و رویش جهان گیاهی،به ویژه گیاهان دارویی آغاز می گردد.ستون ها از پایه تا جانورِ سرستون مظهر برکت مقدس الهی است و ستون ها خود نماد درختان است.(ص.۱۵۱)

بن مایه:اسماعیل پور.ابوالقاسم،چشمه های بیدار_جستارهای ایران شناسی،تهران، هیرمند،۱۳۹۶

@atorabanorg

جشن نوروز(شماره ۳)

#نوروز

تخت جمشید

نمادهای آیینی و مقدس دیگر را در سرستون های منقوش به گاو،نقوش گاو نر عظیم ریش دار و پیکرهایی با سر انسان و تنه ی گاو و بال عقاب می توان مشاهده کرد. یکی از این نقوش مقدس،نقش شیر گاو اوژن(گاوکُش)در آپادانا،جبهه ی پلکان شرقی است.به نظر شهبازی،بهترین تعبیر این صحنه تفسیر نجومی آن است که می توان چنین ارایه داد.چون این مجلس همواره قسمتی از یک صحنه ی کلی است که خود،مراسم سالانه ای را به ما نشان می ‌دهد،پس باید با زمان خاصی از سال ارتباط داشته باشد.

همه می دانند که از قدیم الایام،شیر یکی از صورت های فلکی و یا برجی نجومی بوده است(برج اسد)و همواره در هنر،نجوم و ادبیات،با خورشید مربوط و بلکه یکی بوده است.در حقیقت هم سر و یال شیر به خورشید ماننده است.گاه نیز از علایم فلکی است(برج ثور)و هنگامی که خورشید به منزل گاو می رسد.به آن تفوق می یابد.در حدود سال ۵۰۰ ق.م ورود خورشید_و بنابراین نماد آن یعنی شیر_به برج گاو در نزدیکی های اعتدال ربیعی(نوروز در تقویم کنونی)بوده است و احتمال اینکه نقش شیر گاوشکن به این واقعه ی نجومی و در نتیجه به زمان جشن نوروز ربط داشته باشد،زیاد است...از سوی دیگر،استاد لنتس آگاهی داد که به نظر ایشان نیز نقش مورد بحث رابطه ای نجومی دارد،اما آن را باید به تفوق خورشید بر ماه که در آیین های مربوط به مهر نموداری از گاو است،تعبیر کرد.این عقیده نیز به گمان ما محکم می نماید،زیرا رابطه ی خورشید و شیر که ناگفته معلوم است و رابطه ی ماه با گاو نیز با استناد به متون ایرانی کهن تایید شدنی است.مثلا در اوستا برای ماه لقب گئوچیتره(گاونژاد)بسیار آمده است.(ص.۱۵۱_۱۵۰)

بن مایه:اسماعیل پور.ابوالقاسم،چشمه های بیدار_جستارهای ایران شناسی،تهران، هیرمند،۱۳۹۶

@atorabanorg

#معرفی_مقاله
🔷🔶🔷🔶

مقاله "رستم در حماسه‌های گورانی"

آرش اکبری مفاخر

پژوهشنامه ادب حماسی، دوره ۱۳، شماره ۲، شماره پیاپی ۲۴، پاییز و زمستان ۱۳۹۶، صص ۶۹_۱۱۳.

چکیده

رستم برجسته‌ترین پهلوان ملی در حماسه‌های ایرانی است. نام رستم در اوستا و دین‌کرد نیامده، امّا در چند متن پهلوی اشاره‌ای گذرا به نام وی شده‌است که افزودگی برخی از آن‌ها روشن است.

داستان‌های رستم در دوران اشکانی و ساسانی ــ بو‌یژه پایان دوران ساسانی ــ از شهرت برخوردار بوده و در انتقال به دوران اسلامی در دو شاخة شرقی با محوریّت زبان فارسی (- ایران خاوری) و شاخة غربی با محوریّت زبان گورانی (- ایران باختری) گسترش یافته‌است.

بررسی نقش و جای‌گاه رستم در ایران باختری موضوع این مقاله است. در سده‌های ۴_۵ ق. شاهنامة پیروزان در شاخۀ غربی شامل تاریخ اساطیری ایران از کیومرث تا بهمن با داستان‌های فراوانی از رستم بوده ‌است.  شاهنامه/ گردنامة لارجانی نیز در همدان به پیرو شاهنامة پیروزان فراهم آمده‌است.

در حماسه‌های گورانی به شاهنامه‌ای منثور اشاره شده که گویا شاهنامة پیروزان بوده‌است. احتمالاً سرچشمة حماسه‌های گورانی به همین شاهنامه و روایت‌های گردنامة لارجانی یا منابع آن‌ها بازمی‌گردد.

حماسه‌های گورانی دورة کامل زندگی رستم از تولّد تا مرگ وی را در بردارند. علاوه بر داستان‌های رستم در شاهنامۀ فردوسی، روایات افزوده بر شاهنامه، حماسه‌های پس از شاهنامه، روایت‌های نقّالی و گفتاری داستان‌های ویژه‌ای از رستم همانند رستم و زنون و رستم و زردهنگ آمده که تنها روایت گورانی آن موجود است.

متن کامل مقاله را در ادامه ببینید.

✅ صفحه پژوهش های شاهنامه

🇯‌🇴‌🇮‌🇳 🔰
@shahnameh_ferdowsi
👇👇👇

فروردین ماه به روایت استاد زنده یاد دکتر ابراهیم پورداود

#نوروز

#ketab

فرور یا فرورد از یک واژه ی فرس هخامنشی به ما رسیده است.این واژه در یک نام خاص در سنگ نپشته ی بهستان(کتیبه ی بیستون)به جا مانده. داریوش بزرگ یکی از هماوردان خود را به نام فرَوَرتی Fravarti یاد کرده است.دومین پادشاه ماد نیز فرَوَرتی نام داشته پدر دیوکو سرسلسله ی پادشاهان ماد که در سال ۷۱۳ پیش از میلاد در مغرب ایران بنای شهریاری گذاشت و همدان را پایتخت خود ساخت نیز چنین خوانده میشده و هرودوت آنرا Deiokes و Phraortes یاد کرده است. فرَوَرتی برابر است با واژه ی اوستایی فرَوَشی Fravashi که در پهلوی فرَوَهر Fravahr شده است.فروشی در اوستا یکی از نیروهای نهانی(قوای باطنی)است که پس از درگذشت آدمی با روان و دین(وجدان)از تن جدا گشته به سوی جهان مینوی گراید.اما در آغاز هر سال برای سرکشی خان و مان دیرین خود فرود آید و در هنگام ده شبانه روز به روی زمین بسر برد.و به مناسبت فرود آمدن فروهرهای نیکان؛هنگام نوروز را فروردین خوانده اند.(ص.۵۴_۵۳)

بن مایه:پورداود.ابراهیم،فرهنگ ایران باستان،تهران،انتشارات دانشگاه تهران،چاپ دوم ۲۵۳۵ شاهنشاهی

@atorabanorg

#یادداشت
🔷🔶🔷🔶

#حماسه_ارمنی_دلاوران_ساسون_و_شاهنامه

(قسمت دوم)

مضامین و بن‌مایه های مشترک و مشابه:

۱. آب چشمه مقدس و ویژه:

داوید به سفارش مادربزرگش زرّین مویِ چهل طرّه و عمویش اوهان و راهنمایی اسب مخصوص کرّه/کورکیک جلالی به چشمه شیر می رود و در آن تن می شوید و از آبش می خورد. از تاثیر این آب مقدس و ویژه نوری از صلیبی که بر بازو بسته می تابد و پیکرش بزرگ و غول آسا می شود.

بن‌مایه آب مقدس یا مخصوص که کارکرد ویژه ای دارد در شاهنامه به دو صورت دیده می شود:

🔸 نخست آب روشن‌ چشمه ای که‌ کیخسرو پس از دست شستن از پادشاهی به آن می رسد و شبانه سر و تن می شوید و ناپدید/غایب می شود:

چو بهری ز تیره شب اندر چمید
کی نامور پیش چشمه خمید

بدان آب روشن سر و تن بشست
همی خواند اندر نهان زند و اُست

(دفتر چهارم، پادشاهی کیخسرو، ۳۶۷: ۳۰۴۴_۳۰۴۵)

🔸 و دیگر آب حیوان/حیات که اسکندر در طلب آن برمی آید، ولی ناکام می ماند و خضر پیامبر از آن می نوشد و زندگی جاوید می یابد.

به دلیل نقش محوری "آب" در امر آفرینش و زندگی بشر، چشمه ها در انواع روایات اساطیری، حماسی، آیینی و معتقدات عامیانه ملل مختلف جهان با نقش های شگفتی نظیر بی مرگ کنندگی، درمان بخشی، پیکرگردانی، رویین تن کنندگی، اعطای جوانی، بارور کردن، نیرو دادن، دانش بخشی و... دیده می شود.

ادامه دارد...

✅ صفحه پژوهش های شاهنامه

🇯‌🇴‌🇮‌🇳 🔰
@shahnameh_ferdowsi