"Fan choyxonasi" — @Fan_choyxonasi Telegram-kanali

Fan choyxonasi

1 Sep, 07:41

01:00

Video oldindan ko‘rish uchun mavjud emas

#Independence

Mustaqillik, avvalo, anglash va mas'uliyatdir. Nimalarni yo'qotganimizni anglash va erishganlarimizni saqlay olish mas'uliyati. Mustaqillik qadri ushbu tamoyillarni qanchalik o'zlashtirishimizga bog'liq. Bayram muborak.

@Fan_choyxonasi

138 0 0 5 8

Fan choyxonasi

30 Aug, 16:52

#Economy
#Border

Chegaralar va iqtisodiyot

Chegara mamlakatlar o‘rtasidagi farqlarni ko'rsatadi va muhitni tashqi dunyodan ajratib turadi. Iqtisodiy nuqtai nazardan, milliy chegaralar fizik xususiyatlari yoki geografik roli bilan emas, balki savdo va ishlab chiqarish omillariga ta'sir qiluvchi hukumatlarning siyosat ko'lamini belgilashi bilan ahamiyatlidir (Krugman, 1991). Davlatlar o‘rtasidagi chegaralarning mavjudligi yuqori tranzaksion xarajatlar sababli uzoq muddatli iqtisodiy samaradorlikni pasaytiradi. Chegaralar, shuningdek, savdo hajmini qisqartiradi (McCallum, 1995).

Chegara oldi hududlar savdo va turizm uchun ham o'ziga xos o'ringa ega. Ichki yoki tashqi bozor uchun ishlab chiqaruvchilar past logistika xarajatlari bois, chegara oldi hududlarga relokatsiya qilishlari mumkin. Hozirgi kunda Qoraqalpog'iston va Xorazmdagi islohotlar mantig'i ham shu. Empirik dalillar AQShning yirik bozoriga yo'naltirilgan ishlab chiqarish korxonalarining Meksika-AQSh chegarasidagi hududlarga ko'chirilishini ko'rsatdi (Hanson, 1996). Bu kabi chegaraviy o'zgarishlar mamlakat iqtisodiyoti va aholisiga ta'sir etadi, jumladan, Gigant avto korxonalar sabab 50-yillar oxiridan gullab yashnagan Detroit shahri hozirgi paytga kelib ko'p tomonlama inqirozni boshdan kechirmoqda.

Chegaraviy o'zgarishlarning ta'siri haqida tadqiqotlar mavjud, biroq C5 keysida yoki SSSR ning qulashi ortidan yangi chegaralarning paydo bo‘lishi shahar kesimida iqtisodiy ko‘rsatkichlarga qanday ta’sir ko‘rsatganini chuqur o‘rgangan iqtisodiy tadqiqotlar yetarli emas. Pittsburg tadqiqotchisi Humoyun aka Abdumavlon o'zining ilk ilmiy maqolasini shu mavzuga bag'ishlabdi. Maqolada yangi chegaralarning shahar aholisi va iqtisodiy faoliyatga ta’siri o‘rganilgan. Unga ko'ra :

- Yevropaga chegaradosh postsovet shaharlari aholisi 1991-yildan 2021-yilgacha yillik 0,6 foiz qisqarishi aniqlandi.
- Markaziy Osiyoning chegaradosh shaharlarida Xitoy va Eron bozorlariga ochilish hisobiga iqtisodiy o'sish qayd etilgan.
- Bo'linishlar yangi chegaralardan 25 kilometr radiusdagi shaharlarga, ayniqsa, og'ir ta'sir etdi. Katta shaharlar esa ta'sirlarga chidamliroq ekani aniqlandi.
- Boltiqboʻyi shaharlari 30 yil davomida ichki shaharlarga nisbatan aholi sonining deyarli yarmiga qisqarishini boshdan kechirdi.

Tadqiqotda iqtisodiy ta'sir darajasini o'lchash uchun tungi chiroqlar, ishlab chiqarish korxonalari va chegara o'tish joylari haqidagi ma'lumotlardan foydalanilgan. Maqolani to'liq o'qib chiqishni tavsiya etaman. Hamyurtimizga esa omad. Bratni telegramda kuzatish - @musofir_iqtisodchi

Qo'shimcha adabiyot - link

@Fan_choyxonasi

Detroit Isn’t Motor City

Don’t call it Motor City anymore; the link between the auto industry and its birthplace has shattered. The world dominance of General Motors, Ford and Chrysler built Detroit into a prosperous city that reached a population of 1.85 million in 1950. Later, the decline of the Big Three brought Detroit ...

185 0 1 60 7

Fan choyxonasi

28 Aug, 01:38

#economy

Brag bozor

Har birimiz turlicha qobiliyatga egamiz, shunga ko'ra kasb va sohalarga ixtisoslashamiz. Ixtisoslashuv esa ishlab chiqarishni va ayirboshlashni rivojlantiradi. Ushbu jarayon bozor mexanizmlarini shakllantiradi. Bozorning asosiy xususiyati undagi aktorlarga maksimum foyda olish imkoniyati berib, umumiy bozor yutug'ini oshiradi.

Aytaylik sizning mahallangizda nonga talab mavjud. Mahalladagi do'kondorlar esa bundan foydalanib, non taklifini ta'minlaydilar. Vaqti-vaqti bilan mahsulot ta'minotida uzilishlar bo'lishi mumkin, biroq bu zudlik bilan bartaraf etiladi, chunki talabni qondirish do'konchilarga daromad olib keladi (bu ish mutlaq egoistik maqsadda amalga oshirilmoqda).

Monopolistik bozor yoki "brag" bozorda esa mavjud talabning bir qismi qondirilmaydi. Bundan ko'zlangan maqsad yo monopolist taklifni qisqartirib daromadni maksimallashtirmoqchi yoki ushbu talabni qondirishdan ishlab chiqaruvchi manfaatdor emas. Energetika va avtomobil bozorlarimiz bunga yorqin misoldir. Ushbu ikkala vaziyat ham davlatning xato siyosati mahsulidir. Birida monopol foyda, boshqasida rag'batlarning yetishmasligi mamlakat aholisi taqchillikda yashashiga sabab bo'lmoqda.

Oxirgi vaqtlarda oliy ta'limda bo'layotgan voqealar ham davlatning noto'g'ri aralashuvi va monopoliyaning zararli qorishmasi natijasidir. Barqaror bo'lmagan o'yin qoidalari investorlarni hurkitib yuboradi. Bu esa raqobat, uning ortidan sifat tushishiga olib keladi. Yana yuqoridagi non misoliga to'xtalamiz. Bugun biz qanday va qancha non xarid qilishimizni davlat belgilab bermaydi. Kim nonvoy bo'lish/bo'lmasligi ham davlatga qiziqmas. Shunga qaramay, bozor qotigan, mog'orlagan eski nonlar bilan to'lib qolgan emas. Sifatsiz non taklif qiluvchilar bozorda o'z o'rnini topolmay uni tark etadilar. Shuningdek, har kim daromadiga qarab turli narxdagi (2800-15000 orasida) nonlarni xarid qilishi mumkin. Eng muhimi, xarid qobiliyatiga ega bo'lgan inson nonsiz qolib ketmaydi.

Ta'lim ham mohiyatan shu non bozori bilan bir xil. Mehnat bozorida raqobatbardosh bo'lmagan kadrlarni yetkazib beruvchi sifatsiz OTM lar yopilib ketaveradi. Bu jarayon butkul davlat aralashuviga muxtoj emas. Ta'limga bo'lgan mana shu munosabatimizni sog'lomlashtirsak (bozorlashtirsak), orzudagi O'zbekistonga yaqinlasha olamiz.

@Fan_choyxonasi

Martin Eden

Qiyshiq mexanizm to'g'rilanishi kerak Jurnalist Ilyos Safarovning yozishcha, Oliy ta'lim, fan va innovatsiyalar vazirligi yana bir xususiy universitet litsenziyasini bekor qilish bo'yicha sudga da'vo arizasi kiritgan. "Ha deganda litsenziya olinaversa, yopilaversa, xususiy universitet qoladimi? Axi...

255 0 1 6 13

Fan choyxonasi

27 Aug, 13:44

#sociology
#games

Video o'yinlar xosiyati

Oxirgi paytlar ko'p yaxshi asarlar yozildi, tadqiqotlar qilindi, o'qib ulgurmaysan kishi. Fanchilar ham oxirgi oylarda biroz bandroq, biroq sizlar bilan qiziq topilmalarni ulashib turamiz, yaqinda Nature da shulardan biri chiqdi :

"JSST (jahon sog'liqni saqlash tashkiloti) ning virtual oʻyinlarga qaramlikni kasalliklar sifatida tasniflarga kiritish haqidagi qarori video oʻyinlarga nisbatan salbiy munosabatni kuchaytirdi. Biroq, geymerlar soni kundan-kun oshib, uch milliarddan ortiq kishiga yetdi. O'z navbatida savol tug'iladi : Bu o'yinlarning inson psixikasiga ijobiy yoki salbiy ta'siri bormi?

Ko'pgina ilmiy maqolalar tajovuzkorlik va shafqatsizlikka moyillikning kuchayishi kabi video o'yinlarning salbiy ta'sirini o'rganadi. Yaponiyalik olimlar boshqa yo'ldan borishga qaror qilishdi. 2019-2022-yillarda o'tkazilgan tajriba 10 yoshdan 69 yoshgacha bo'lgan 97 602 kishini qamrab oldi. Shuningdek, ular foydalanuvchilarga ikkita mashhur o‘yin konsollaridan birini – Nintendo Switch va PlayStation 5 dan birini yutib olishlari mumkin bo‘lgan lotereyani taklif etdilar. Lotereyada ishtirok etgan 8,192 nafar ishtirokchilarning uchdan bir qismi kun davomida bir yarim soatdan ko'proq vaqtini komputer o'yinlarga sarflardi

Dastlabki tahlillar video o'yinlarning salomatlikka salbiy ta'siri borligini aniqladi, ammo ta'sir shunchalik kichik ediki, mualliflarning fikriga ko'ra, uni zararsiz deb inobatga olsa bo'ladi. Ammo ijobiy ta'sir sezilarli bo'lib chiqdi: konsolga bo'lgan mukofot tizimi va o'yin jarayoni psixikani yaxshiladi. Psixologik yaxshilanish brendning konsolini yutishdan ham, o'ynashdan ham kuzatildi. U hayotdan ko'proq qoniqish va psixologik stressning past darajasini ko'rsatdi. Biroq, uch soatdan ortiq o'ynash bu ijobiy ta'sirni kamaytirar ekan.

Me'yoriy darajadagi komputer o'yinlari baxtli hayotning bir qismiga aylanishi mumkin.

@Fan_choyxonasi

Causal effect of video gaming on mental well-being in Japan 2020–2022

Nature Human Behaviour - This study uses a natural experiment with game console lotteries to identify the causal effect of video gaming on mental well-being in Japan (2020–2022). Results show...

295 0 4 14 12

Fan choyxonasi

19 Aug, 19:44

404 dan repost

More with Less. Yangi Iqtisodiy Inqilob.

Pastdagi grafikda juda qiziqarli statistika ko'rsatilgan. S&P 500, AQShning 500 ta eng yirik kompaniyalari, $1 million daromadga yetishish uchun qancha kishilik jamoa kerakligi tasvirlangan. Ko'rib turganingizdek, kompaniyaning muvaffaqiyati uchun kerak bo'lgan xodimlar soni yildan-yilga kamayib bormoqda. Ya'ni, avvallari ma'lum bir natijaga erishishda kamida 7-10 kishilik ishchilar jamoasi kerak bo'lgan bo'lsa, hozirda o'rtacha 2 kishi ham katta natijaga erishishi mumkin. Undan ham dahshatlisi, yaqin kelajakda biz faqatgina bir kishi tomonidan asos solinadigan milliard dollarlik firmalarning guvohi bo'lishimiz ham mumkin.

Buning asosiy sabablaridan biri — so'nggi yillarda xizmat ko'rsatish iqtisodiyotining avtomatlashishi. Misol uchun, avvallari onlayn savdo uchun sayt yaratmoqchi bo'lsangiz, dasturchi yollab, unga katta xarajat qilish kerak bo'lgan bo'lsa, hozirda dasturchilarning o'rnini Shopify yoki WordPress kabi konstruktorlar egallamoqda. AI rivojlanishi bilan esa bu jarayon yanada tezlashdi. Endi tadbirkorlar marketolog, hisobchi, testirovshik yoki shunga o'xshash vazifalarni amalga oshiruvchi xodimlarning o'rniga AI dan foydalanishi mumkin. Faqatgina bitta kishining g'oyasi bo'lsa yetarli, ishchilarning o'rniga AI xizmatlar joriy etiladi.

Yaqqol misol: Piter Levels, u dasturchi bo'lmasa ham, onlayn xizmatlar orqali 30dan ortiq startapga bir o'zi asos soldi. Hozirda uning yillik daromadi $3.5 million. 15 yil oldin media sohasida ham shunga o'xshash o'zgarishlar yuz bergan edi. Oldinlari sifatli kontentni faqat Disney yoki Warner Bros. kabi katta studiyalar yaratgan bo'lsa, YouTube'ning o'sishi bilan "kichkina" kontent yaratuvchilar soni keskin oshdi.

@req404

427 0 1 6 10

Fan choyxonasi

16 Aug, 18:59

#bias
#fact_checking

Confirmation bias

Bir narsani haq deb hisoblashingiz, bu o’sha sizningcha haq fikringizga mos ravishda tahlilni chetga surib qo’yishingiz mumkin degani emas.

Ko'pincha biz "maymunzodalar" to'g'ri deb bilgan pikirlarimizga mos keluvchi "fakt"larni qabul qilamiz. Buni ulamolar tasdiqlash xatosi deyishadi. Mana ulardan biri.

Sen qaysidir toifani yomon ko'rishing mumkin va bu ok. Bu toifa bizani jamoamizi populatsiyasiga yoxud kelajakdagi nevaralarimiz soniga zalal berishi rost, nu bu misinformatsiyaga sabab bomaslik kere. Virusga vapwe farqi yo'q, u odam geymi, lezbimi. Hammada anatomiya deyarli bir xil.

Kasallik dastlab o'tgan asrda maymunlardan yuqqan (nomidan ma'lumu🗿). U qolgan viruslarga o'xshab kontaktdan yuqadi. Pride communityda kimdadir kasallik bo'lsa qolganlarga yuqtirgan, lekin bu lgbtligi uchunmas. Kasallik orientatsiyaga qaramedi. Musulmon ham kasallanishi mumkin va u masjidga borsa deyarli ancha odamga yuqtiradi, bunda musulmonlar kasallik keltirib chiqaradi deyish debilizm. Buyam shunaqa narsa. Tembole bu kasallik jinsiy yo'l bilan yuqishiga Doktor Haus skeptik qaredi.

Manetta Gavayi sog'lik saqlash boshqarmasi reporti.

Mo'no - jahon sog'luni saqlash tashkilotiniki

N1 fransuz nashri - le monde va new york timesda ham yaxshi tushuntirbergan, o'qishli. Link mana va mana

© Darbadar admin Charlie Gordon🤞

P.S. Postdagi imloga tosh otishdan avval meni yozish uslubim bilan tanishib chiqila rodnoyla :

1 , 2 , 3 , 4

P.S.S. Adminlar rangli toifalarga qarshi bo'lganidek misinformatsiyaga ham qarshi. Muallif pozitsiyasi Fanchilar qarashlarini ifoda etmaydi.

@Fan_choyxonasi

Confirmation bias

tendency of people to favor information that confirms their beliefs or hypotheses

481 0 2 5 9

Fan choyxonasi

13 Aug, 17:52

Life after death dan repost

https://telegra.ph/Lilit-Odam-Ato-va-Momo-%D2%B2avo-08-13

Лилит, Одам Ато ва Момо Ҳаво.

Деярли кўп диндорлар ер юзидаги биринчи одамлар бу Одам Ато ва Момо Ҳаво деб билади, бу маълумот бизга шумер, бобил, форс ва турк мифологияларидан етиб келган, лекин ҳозирги динлар Лилитни беркитиб кетишган. Қадимги афсоналарга кўра, Лилит Одам Атонинг биринчи хотини бўлган ва Худо иккаласини ҳам ло...

479 0 8 42 8

Fan choyxonasi

11 Aug, 13:38

#gender
#sociology

Erkaklar gnidami ?

Oila kelishuvga asoslangan. Bunda tomonlar shaxsiy erkinliklarining bir qismini jamoaviy erkinlikka ayirboshlaydilar. Shuningdek, oilada ma'lum mehnat taqsimoti ham yuzaga keladi. Biroq taqsimotda kimning ulushi kattaroq ekani juftliklarning kayfiyatiga ta'sir etadi.

An'anaviy qarashlarga ko'ra, ayollar ichki uy yumushlari, erkaklar esa tashqi diplomatiya va moliyaviy ta'minotni o'z zimmasiga olganlar. Biroq, tadqiqot ko'rsatishicha, hozirgi kunda erkaklarning yagona ta'minotchi bo'lishi ularning stressga moyilligini kuchaytiradi. Bu odatda, ulkan mas'uliyat va bosim bilan bog'liq. Agar ayoli ham ishlab, moliyaviy hissa qo'shishsa erkaklar baxtliroq bo'lishadi.

Biroq, ayolning qo'shimcha moliyaviy hissasi erkakni stressdan xalos etishining ham chegarasi bor va bu chegara uy xo'jaligi umumiy daromadining 40% gacha bo'lishi mumkin. Ammo turmush o'rtog'ining maoshi bu nuqtadan oshib ketganda, erkaklarning baxtlilik darajasi keskin tushadi. Iqtisodiy jihatdan o'z sheriklariga to'liq qaram bo'lganda esa eng quyi nuqtaga yetadi. Istisno shuki, turmush qurishdan oldin ayol ko'proq daromad topadigan bo'lsa, demak, potentsial daromad farqi erkak uchun muammo bo'lmaydi, ya'ni boyvachchaga uylangan alfons hayotidan mamnun bo'laveradi.

Tadqiqotlar 15 yil davomida 6000 dan ortiq juftliklarda o'tkazildi. Olimlar gender rollari haqida gap ketganda ijtimoiy, psixologik va madaniy me'yorlarning tarixiy ta'sirini inobatga olish kerak ekanini ta'kidlashadi. Agar juftlik oila uchun nima yaxshiroq ekani, nimaga qancha sarflash va qancha tejash borasida kelisha olmasalar, katta ehtimol kattaroq daromadli tomonning xohish-irodasi ustun keladi. Bu esa dominant erkak, oila boshi kabi maqomni yo'qolishiga olib keladi. Boshqa bir nazariyaga ko'ra, asrlar davomida erkaklar oilada asosiy daromad manbai bo'ladi degan qarash hukmron bo'lgan va bu kutilmalar erkak ong ostida shakllanishi mumkin. Amaliyotda buni aksi kuzatilishi erkaklarning yuqori darajadagi nevrozni boshdan kechirishlariga olib keladi.

Eng sodda tushuntirishda - biz erkaklar o'z hokimiyatimiz uchun ayolimizning muvaffaqiyati cheklanishini xohlaymiz...?

@Fan_choyxonasi

Korrelatsiya

582 0 10 21 11

Fan choyxonasi

3 Aug, 10:40

404 dan repost

Dunyoning 90% ma'lumoti so'ngi 2 yilda yaratilgan. AI & Data. (1-qism)

Yaqinda bir qiziq grafikga ko'zim tushdi, unga ko'ra insoniyat tarixidagi barcha ma'lumotlarning 90% oxirgi ikki yilda chiqqan ekan. Ya'ni insonlar oxirgi 2 yilda, butun tarixga qaraganda ko'proq ma'lumotga ega bo'lishgan, bu ma'lumotlar kitob, video-rolik, mem-rasmlar, onlayn xatlar, umuman istalgan matn, video va audio formatdagi axborotlardir.

15-asrgacha deyarli hamma ma'lumotlar qog'ozda, matn shaklida saqlangan, va ular bilan bo'lishish juda qiyin bo'lgan. Qo'ldan qolga ko'chirilgan sanoqli nusxalar faqat kamchilik insonlarning qo'lida bo'lgan. Keyinchalik, Gutenberg kitob bosishga asos solgandan so'ng, kitoblar ommaviy tarqatila boshlangan, shu davrda matnli ma'lumotlarning soni sekin-asta o'sib boshlagan.

Lekin 21-asrga kelib, informatsiya almashinuvi anomal tarzda tezkor o'sa boshladi. Asosiy sababi internetning ixtiro qilinishi bo'lib, u dunyoning istalgan burchagidan cheksiz ma'lumotlarni bo'lishish, ularni tahrirlash va ko'paytirish imkoniyatini yaratdi. Oldinlari kitob va maqola chop etish uchun nashriyotchi bilan bog'lanish kerak bo’lgan bo'lsa, hozirda istalgan inson noutbuk yoki telefon orqali xohlagan formatdagi ma'lumotini butun dunyo bilan istalgan joyidan ulashishi mumkin. Aynan shu faktor (data growth) ma'lumotlar sonining keskin o'sishiga olib keldi.

Qizig’i shundaki, umumiy xisobda 2021-yilda 79 ZetaByte ma’lumot ishlab chiqilgan bo’lsa, bu raqam 2024-ga kelib 147 ZetaBytega yetdi. Undan ham dahshatlisi, "dunyo internetining xotirasi" 2010-yildagi atigi 2 ZettaBayt ko'rsatkichdan 74 barobarga oshgani. (manba)

Hozir biz bir kunda oladigan ma'lumotga teng sondagi ma'lumotni oldinlari insonlar bir yil davomida olishgan. Oldinlari odamlar faqatgina o'z qishlog'idagi yangiliklar bilan cheklangan bo'lsa, hozir esa ertalabdan kechgacha butun dunyo xabarlari qurshovida qolishgan. Bu kabi tendensiya hali kuzatilmagan va kelajakda inson ongi evolyutsiyasiga qanday ta'sir qilishi ham noma'lum. Qo'shimcha qilish uchun, hozirgi ma'lumotlarning yarimidan ko'pi (53.72%) video formatida (menimcha asosan TIkTok va Instagram Reels), qolgan qismi esa matn, audio, va boshqa kichik formatlarda ekan...

@req404

671 0 2 4 13

Fan choyxonasi

2 Aug, 08:33

2024-yilgi Olimpiadada Imane Khelifning bahsli vaziyati.

2024-yilgi Olimpiada jins, jinsiy xususiyatlar va sportdagi adolat haqida qiziqarli va murakkab muhokamalarni keltirib chiqarmoqda. Ushbu muhokamalar markazida turgan sportchilardan biri — biologik jinsi atrofida savollar tug‘ilgan Jazoirlik bokschi Imane Khelif.

Biologik jins odatda XY yoki XX xromosomalarining mavjudligi asosida belgilanadi. Biroq, bu oddiy tasnif ko'plab holatlarni o'z ichiga olmaydi. Biologik jinsning aniqlanishi ko'pincha asosiy va ikkinchi darajali jinsiy xususiyatlar asosida amalga oshiriladi. Asosiy jinsiy xususiyatlar, masalan, jinsiy bezlar (tuxumdonlar yoki urugʻdonlar) jinsiy hujayralarni (tuxum yoki spermatozoid) va jinsiy gormonlarni ishlab chiqaradi. Ikkinchi darajali jinsiy xususiyatlar esa balog'atga yetish davrida rivojlanib, ovoz tembri, sochlar, mushak massasi va ko'krakning rivojlanishi kabi jihatlarni o'z ichiga oladi.

Genetik mutatsiyalar jins rivojlanishini belgilab berishi mumkin. Masalan, Androgen Insensitivligi Sindromi (AIS) genetik mutatsiya natijasida yuzaga keladi, bu esa androgen gormonlariga tananing javob berish qobiliyatini pasaytiradi. Bu sindromli shaxslar erkak xromosomalarga ega bo'lsa-da, ularning tanasi ayolga o'xshash xususiyatlarni rivojlantiradi. Bu holat va boshqa shunga o'xshash "jinsiy rivojlanishdagi farqlar" (DSD) interseksual shaxslar deb ataladi. Bunday shaxslar odatda an'anaviy jinsiy tasnifga mos kelmaydi. Swyer sindromi yoki gonadal disgenezis XY xromosomalarga ega bo'lgan shaxslar tuxumdon yoki testislar o'rniga rivojlanmagan gonadalar (strial gonadalar) bilan tug'ilishi bilan tavsiflanadi. Ushbu shaxslar tashqi ko'rinishda ayolga o'xshaydi va ayol ichki jinsiy organlari (masalan, bachadon va vagina) bo'lishi mumkin, ammo funksional jinsiy organlar mavjud emasligi sababli ular odatda bepusht bo'ladi. Hamda jinsni aniqlashda bir qancha muammolar keltirib chiqaradi.

Gormonlar tananing jinsiy xususiyatlarini belgilashda muhim rol o'ynaydi. Testosteron va estrogen eng muhim jinsiy gormonlardan hisoblanadi. Testosteron odatda erkaklarda ko'proq ishlab chiqariladi va mushak massasi, soqol o'sishi va boshqa erkak xususiyatlarni rivojlantiradi. Estrogen esa ayollarda ko'proq ishlab chiqariladi va ko'krak rivojlanishi, yog' to'planishi va boshqa ayollik xususiyatlarini shakllanishida roʻl oʻynaydi. Ba'zi ayollarda testosteron darajasi tabiiy ravishda yuqori bo'lishi mumkin, bu holat giperandrogenizm deb ataladi. Bu polisistik tuxumdon sindromi, tug'ma buyrak usti bezlarining giperplaziyasi yoki boshqa sabablar tufayli yuzaga kelishi mumkin. Giperandrogenizm sportda ko'pincha bahsli mavzuga aylanadi, chunki yuqori testosteron darajasi ba'zi ayollarga kuch va chidamlilik jihatidan ustunlik berishi mumkin.

Sportda yuqori testosteron darajasiga ega bo‘lgan ayol sportchilar, masalan, Imane Khelif, bahsli munozaralarni yuzaga keltiradi. Ko‘pgina elita darajadagi ayol sportchilarning tabiiy testosteron darajasi 0.12 dan 1.79 nanomol/litr (nmol/L) gacha. Ammo, ba'zi holatlarda, ayol sportchilarda erkaklar uchun odatiy bo‘lgan testosteron darajasiga ega bo'lishi mumkin. Misol uchun, Janubiy Afrikalik yuguruvchi Caster Semenya ayol boʻlishiga qaramay undagi testosteron 15.6 dan 29.3 nmol/L gacha bo‘lgan darajaga ega edi.

XY xromosomalarining mavjudligi o‘z-o‘zidan kimningdir jinsiy identifikatsiyasini aniqlash uchun yetarli emas. Jins biologiya, identifikatsiya va ijtimoiy rollarning murakkab o‘zaro ta’siridir. Fanda asosiy biologik jinslarning — erkak va ayol — ekani haqida qarash bor, bu ishlab chiqarilgan gametalar turi asosida (erkaklar uchun spermatozoidlar va ayollar uchun tuxum hujayralari) belgilangan. Ammo, jins ijtimoiy konstruksiya sifatida yanada keng qamrovli bo‘lib, ushbu ikkilik ta’riflardan tashqarida spektrni o‘z ichiga oladi

Manba : Ilm-fan_borliq

P.S. Gormonal va psixologik buzilishlar sabab gender masalalari axloqiy emas, ilmiy jihatdan ko'rib chiqilishi kerak.

@Fan_choyxonasi

639 0 4 17 15

Fan choyxonasi

1 Aug, 19:04

#Iqtisod

TradeOFF

Iqtisodiyotning asosiy muammosi resurslarimizning cheklanganligi, shu bois biz doimo turli tanlovlar oʻrtasida qolamiz. Bir istagimizning amalga oshishi boshqa istagimizdan qisman yoki butunlay voz kechishni taqozo qiladi, garchi har ikkisi biz uchun bir xil naflilikka ega boʻlsa ham. Bu kabi tushunchalar iqtisodiyotda tez-tez uchrab turadi. Iste'molchi tanlovi nazariyasi orqali mavjud mahsulotlarning budjet chizig'iga mos holda muqobil kombinatsiyasini tanlash, korxona nuqtai nazarida ishchi kuchi va kapitaldan muqobil me'yorda foydalanish, davlat nuqtai nazarida ixtiyoriy amaliy xarajatning muqobil qiymati va hokazo.

Gregory Mankiw o'zining "Principles of Microeconomomics" kitobida buni juda chiroyli misol yordamida tushuntiradi:

Unga koʻra, jamiyat uchun samaradorlik va tenglikni taʼminlash bir xil ahamiyatga ega, ya'ni koordinata o'qlaridan biri X va biri Y da joylashgan. Samaradorlik - jamiyatning kamroq resurs sarfi evaziga maksimal foyda olishini, tenglik - olingan foydaning jamiyat aʼzolari oʻrtasida teng taqsimlanishini anglatadi. Boshqacha aytganda, samaradorlik - pirogning oʻlchamini, tenglik - pirogning alohida boʻlaklarga qay tarzda taqsimlanishini ifodalaydi. Bunda tanlov zarurati shundan iboratki, jamiyat ularning har ikkisidan bir vaqtning oʻzida maksimal naf koʻrish imkoniga ega emas, ya'ni har biridan maksimal miqdorda foydalana olmaydi.

Davlatning har qanday sotsial yordamlarida, progressiv soliq siyosatlarida bu muammo ko'zga tashlansa, jilovlanmagan yovvoyi kapitalistik bozor tengsizlikni bo'rttiradi. Masalan, hukumat davlat byudjetidan turli ijtimoiy yordamlar va nafaqalar ajratish orqali iqtisodiy nofaol aholini qo'llab quvvatlaydi, biroq buning badali tadbirkorlar va band aholi qatlami yaratgan iqtisodiy ne'matlar hisobidan qoplanadi. Bu esa hukumatning tenglikni taʼminlashga qaratilgan siyosati sabab moliyaviy baquvvat burjuaziyaning samaradorligi pasayishiga olib keladi. Hukumat boylarning daromadlarini kambagʻallarga qayta taqsimlash orqali ularning samarali mehnat qilishga boʻlgan ragʻbatlarini kamaytiradi, bu mehnat unumdorligi pasayishi, natijada tovar va xizmatlar ishlab chiqarish hajmi qisqarishiga olib kelishi mumkin. Bu xuddi kimdir mehnatkashroq, muvaffaqiyatliroq bo'lgani uchun ortiqcha to'lov bilan jazolash va "luzer" qatlam (ishsizlar, uysiz gadoylar)ni rag'batlashga o'xshab ketadi, shu bois sof kapitalistlar axloqiy shikoyatlari o'rinli. Boshqa tomondan kambag'allik va iqtisodiy qashshoqlik har doim ham inson mehnati, harakatiga bog'liq bo'lmay, atrof-muhit, ta'lim darajasi, oilaviy sharoiti bilan bevosita bog'liq va nochorlar, imkoniyati cheklanganlar, qariyalarni nafaqalash mantiqli ko'rinadi. Ushbu qarama-qarshilik bugungi kundagi asosiy dilemma - davlat aralashuvi muammosini kun tartibiga ko'taradi (aslida, kun tartibidan tushmagan iqtisodchilarning asosiy bosh og'rig'i)

Xulosa qilib aytganda, ushbu muammoni yechishda oltin nisbatni topish zarur, lekin har doim hukumat iqtisodiy pirogni qanchalik teng boʻlaklarga boʻlishga harakat qilgani sari, pirog hajman adolatsiz tarzda kichrayib boraveradi.

@Fan_choyxonasi

487 0 1 43 12

Fan choyxonasi

31 Jul, 21:47

Mundarija - 4

Mundarija - 3

1. Demografik tendensiya (long read)

2. Xalqlarning buyuk ko'chishlari 3.0 ?

3. Iqlim va iqtisodiyot (longread, davomi bor)

4. Baxtiyor Sheraliyev bilan suhbatdan

5. Jinoyat narxi = muqarrarlik x jazo darajasi

6. Meni men qilib turgan narsa nima ?

7. Xudojo'ylar uzoqroq yashaydimi ?

8. Shoxidamas, bargida yuradi (Korzinka karomati)

9. Banklar yo'qolib ketadimi ?

10. Bor tovog'im - kel tovog'im

11. Tanganing ikkinchi tomoni ?

12. Iqlim ibtidosi

13. Marketing va so'z

TOP🏅 : Shveytsarskiy stol (adabiyot)

Qo'shimcha :

1. Makroiqtisod (mem)
2. Tungi fikrlar
3. Estetika
4. Yo'qlik - baxt ?
5. Leidenfrost effekti

@Fan_choyxonasi

Fan choyxonasi

Mundarija - 3 Mundarija - 2 1. Aprel gullarining ochilishi 2. O'zbek roki 3. Unstoppable 4. Yapon kafkasi 5. Haftalik dayjest 6. Xabashmisiz ? 7. Leontev chalkashligi 8. Narx siyosati 9. Teskari marketing 10. from Hero to Zero 11. Kepler-452b 12. Matematik boyvachcha 13. Marketing odd...

554 0 2 15 8

Fan choyxonasi

30 Jul, 21:54

00:23

Video oldindan ko‘rish uchun mavjud emas

Telegram'da ko‘rish

#chemistry
#physics

Suyuq azotni iflos idishga quysangiz nima sodir bo'ladi?

Suyuq azot issiqroq narsa bilan aloqaga kirishganda u qaynaydi. Suyuq azot bug' qatlamida sirt ustida osilib turishi mumkin. Ushbu effekt Leidenfrost effekti deb nomlanadi.

@Fan_choyxonasi

865 0 1 20 9

Fan choyxonasi

30 Jul, 14:57

So'z sehri

Zamonaviy insonning o'rtacha diqqatini jamlay olish muddati - 8.25 soniya bo'lib, ongsiz baliqnikidan (9s) ham kamroq. Bu marketologlar uchun haqiqiy muammodir. Reklama kompaniyalari klikbeytlar, turli imtiyozlar, shahvoniy va manipulyativ reklamalarni kengroq qo'llash orqali ushbu qiyinchilikni yengishga urinmoqda. Bunda yaxshi marketologlar bir jihatlari - to'g'ri va kreativ so'z qo'llay olishi bilan natijaga erishmoqdalar.

Reklama bu axborot, axborot esa ishonch. Bu ishonch aloqa ustiga quriladi, shu bois u iste'molchiga yaqin, sodda uslubda bo'lishi zarur. Yuqorida bir qancha misollarni ko'rib turibsiz. Statistikaga ko'ra, emotional yaqin jumlalar savdoni oddiy reklamaga qaraganda 23% ko'proq o'sishiga olib keladi. Raqamli reklamalarda kreativ jumlalar ishlatilganda klik orqali saytga tashriflar 75% ga ortar ekan. Shuningdek, "cheklangan miqdorda" , "faqat ...gacha" va boshqa xalqchil naqllar ko'proq jalb etish xususiyatiga ega. Sinonimlar esa raqobatda hal qiluvchi o'rin tutadi (Porsche va Mersedes keysi).

Marketingda metaforalar kuchi bo'yicha tadqiqotlar Harvard professorial Gerald Zaltman kitobida keltirilgan. Tavsiya etaman✅

@Fan_choyxonasi

571 0 3 21 10

Fan choyxonasi

25 Jul, 22:24

#climate
#origin

Iqlim "ibtidosi"

Sanoat inqilobidan keyin jadal tus olgan iqlim o'zgarishi bugun global hamjamiyat nigohida. Xalqaro uyushmalar, ittifoqlar, nodavlat aktorlar iqlim o'zgarishi muammosiga e'tibor qaratgan. Biroq muammoni yechish uni tushunishdan boshlanadi. Bu esa, avvalo, iqlimning ma'nosi, mohiyati, semantikasini bilish, tahlil etishni talab etadi. Ayni o'rinda iqlim haqidagi turlicha konseptual yondashuvlar va turfa fikrlar borligini inobatga olib, "iqlim" ilmiy kategoriyasini fundamental ko'rib chiqishga harakat qildik.

https://telegra.ph/Iqlim-07-15

@Raqamli_geo
@Fan_choyxonasi

''Iqlim'' tushunchasining tabiiy va etimologik ma'nosi

Tabiiy fanlarda fundamental savollarga javob izlash va o'rganuvchi tomonidan uning muqaddimasiga kirib borishi hamda asta-sekinlik bilan uning ma'nosini anglab borishi butun bir mexanizmdagi jarayonlarning kechish holatlarini tushunishga yordam beradi.Jumladan, ''Iqlim '' ning tabiiy va etimologik m...

722 0 3 15 6

Fan choyxonasi

25 Jul, 09:23

404 dan repost

Xususiy ta’limning salbiy oqibatlari. Amerikani cho'ktirayotgan ta'lim kreditlari haqida.

Kecha Toshkent bo‘ylab sayr qilayotib ko‘zim ko‘plab yangi ochilgan xususiy universitetlarga tushdi. Deyarli har qadamda ochilayotgan, kundan kunga ko‘payib borayotgan xususiy oliy ta’lim maskanlari hech kimga sir emas, ularga bo‘lgan munosabat ham ko’pchilikda farq qiladi. Shaxsan men bu tendentsiyani yaxshi deb hisoblayman, chunki xususiy universitetlar O’zbekistonda oliy ta’limga bo‘lgan katta talabni qondiruvchi muqobil taklif bo‘lib, kelajakda davlat universitetlariga raqobatchi bo‘la oladi deb o'ylayman. Erkin bozor — ta’lim sifatini oshirish uchun eng yaxshi vo'sita.

Bu argumentga misol sifatida AQShning universitetlarini keltirsak bo'ladi. Dunyoning istalgan reytingiga qarasangiz, Amerikaning xususiy universitetlari yuqori qatorlarda joylashgan. Lekin, kalavaning boshqa tomoniga qaralsa, Amerikada o’rtacha universitetlarning kontrakt narxlari boshqa rivojlangan davlatlarnikidan ancha qimmat. Masalan, AQSHda o'rtacha kontrakt narxi $38,760 bo’lsa, Buyuk Britaniyada bu summa £9,250 ($11,960)ga teng, deyarli uch barobar farq qiladi, zero Britaniya AQShdan keyin top universitetlar bo’yicha 2-o’rinda turadi. Nega farq bunchalik katta deb savol berayotgan bo’lsangiz, bu Amerikada aksariyat top universitetlarning xususiy (74%) ekanligi bilan bog'liq. Angliyada ta’lim muassasalarining ko’pchiligi davlat tomonidan moliyalashtirsa, Amerikada universitetlar xususiy bo’lgani uchun va davlat tomonidan moliyalashtirilmagani uchun kontrakt narxlari ustidan hech qanday regulyatsiya yo'q. Oxirgi 30 yilda, oliy ta'limga bo'lgan talab keskin oshgani sababli, kontraktlarning narxi inflyatsiyaga solishtirganda ancha ko'proq o'sdi. 20-asrning oxirida xususiy universitetlar o'rta qatlam vakillari uchun hamyonbop sarmoya bo'lgan bo'lsa, bugunga kelib "qimmatbaho hashamat"ga aylandi. Bu vaziyatga yechim sifatida banklar, asosan o'rta qatlam vakillariga “Student Loan” (ta’lim kreditlarini) bera boshladi. Ta'lim uchun berilgan kredit xavfsiz deb hisoblangan, chunki universitet bitiruvchisi kelajakda yuqori daromadga chiqadi va qarzini daromadining qismidan qoplab bera oladi degan fikr bo’lgan.

Lekin oxirgi 10 yilda AQShda ta’lim uchun olinadigan o’rtacha kredit summasi o’rtacha yillik daromadga qaraganda ancha tezroq o’sdi. Masalan, 2006 yilda ta’lim krediti talabaning umumiy yillik daromadidan 4.6% tashkil etgan bo’lsa, hozirda 8.9% ni tashkil etadi (manba). Boshqa tomondan, oxirgi yillarda universitet bitiruvchilarining soni keskin oshgani sababli, ularning bozordagi qiymati tushdi. Sodda qilib aytganda, shartli universitet bitiruvchisi hozir 10 yil oldinga qaraganda kamroq daromad qiladi, chunki unga o'xshagan diplomlilar juda ko'payib ketti. Yani, hozirgi bitiruvchilar oldingilariga qaraganda kamroq daromad qilmoqda va ko’proq kredit qarziga ega. Universitetni endi bitirgan 22 yoshli shaxs katta hayotini o’rtacha $160 ming dollarlik qarz yuki bilan boshlaydi va karyerasining boshlang’ich 9-10 yilini qarzni qoplashga ketkazadi.

Hozirda Amerikada bakalavr bosqichida o'qiyotganlarning 54.2% ta’lim uchun kredit olgan. Butun mamlakat bo’yicha umumiy qarzdorlik summasi $1.7 trillion dollarni tashkil etadi, bu Avstraliya va Janubiy Koreya kabi davlatlarning yillik yalpi ichki mahsulotidan ko’proq summa. Hozir o’rtacha yosh amerikalik ota-onasining avlodi kabi uy, avtomobil va hovlidagi yashil chim haqida o’rzu qilmasa ham bo’ladi. Chunki u universitetdan nafaqat bir parcha qog'oz, balki qo'shimcha 6 xonali sondan iborat qarz bilan chiqadi. Aynan shu krizis Amerika orzusini o’lishiga va yosh avlodni qarzdor bo’lib qolishiga sabab bo’ldi.

Student Loan Debt Statistics [2024]: Average + Total Debt

Find student loan debt statistics, including the national debt balance, average individual balance, and annual growth rates.

613 0 5 24 14

Fan choyxonasi

21 Jul, 13:10

GEOAXBOROT dan repost

Assalomu alaykum aziz ilm izlaguvchilar, biz Telegramning oʻzbekzabon segmentidagi ilmiy va falsafiy geografik va ekologik ma’lumotlar, dissertatsiyalar, ilmiy kitoblar, tadqiqotlar, nazariyalar va turli xil fikrlar yoritilib boriladigan eng faol geoblogerlarning sahifalarini sizlar uchun bir joyga saralab toʻpladik. Aziz ilm shaydolari, siz bu sahifalardan yangi bilimlar, qiziqarli faktlar, ilmiy ishlar va kitoblar haqida koʻplab ma’lumotlar topishingiz mumkin.

Toʻplamdagi barcha geosahifalar bitta havolaga jamlangan. Uni ustiga bosib, istaganingizga yoki barcha sahifalarga a’zo boʻlishingiz mumkin.

https://t.me/addlist/cjvgv-RpBMY2Y2Ni

611 0 4 25 9

Fan choyxonasi

21 Jul, 12:47

Banklar tarixi. Fedga asos solgan inson. Kelajakda banklar yo'q bo'lib ketadimi? (3-Qism)

1-qism

2-qism

Hozirgi kunda eng katta savollardan biri banklarning yo'q bo'lib ketishi. Bu yerda moliyachilar va fintech asoschilarining bahsi ketmoqda. Ko'plab muvaffaqiyatli fintech firmalarining asoschilari kelajakda bank strukturalari klassik bankdan ko'ra, IT biznesga o'xshab qolishini ta'kidlamoqda. Huddi e-mail chiqqanida pochta xizmatlari bozorda o'z o'rnini yo'qotganidek yoki Netflix, YouTube va boshqa striming platformalaridan keyin televideniya o'z kuchini yo'qotganidek, katta banklar ham fintech startaplar sababli o'z qiymatini yo'qotishi mumkin.

Menimcha, hozirgi kundagi eng yaqqol misol bu Robinhood platformasi. Bu platforma orqali Amerikada yashovchi istalgan shaxs Nyu-York Fond birjasidan komissiyasiz aksiya va obligatsiyalarni sotib olishi mumkin. Oldinlari bu xizmatni banklar brokerlar orqali komissiya evaziga amalga oshirishardi. Robinhoodgacha eng katta broker bo'lgan Fidelity bozorda o'z ulushini yo'qota boshladi, lekin u qariyb 100 yildan beri dominant bo'lib kelgan. Pul o'tkazmalari, hisob raqam ochish, per-to-per to'lovlar - bularning hammasini hozir asosan texnologik kompaniyalar amalga oshirmoqda. Oldin bu qizmatlar banklarning vazifasi bo'lgan. Kelajakda hech kim bank ofisiga borishi kerak bo'lmaydi; branchlar, cheklar va ko'plab shunga o'xshash eski illatlar yo'qolib ketishi kutilmoqda.

Boshqa tarafdan, katta banklarda kapital katta bo'lgani uchun ular yangi dunyoga moslashishlari ham mumkin. Bir necha yil oldin, shunga o'xshagan adaptatsiya media sektorda kuzatilgan. Eng yaxshi misol bu HBO telekompaniyasi: oldin telekanal bo'lgan bu firma internet striming rivojlanishi bilanoq shu sektorga kirgan va hozir Netflixning eng asosiy raqobatchilaridan biri. Dunyodagi ko'plab banklar ham ko'proq IT kompaniyaga aylanib qolishi mumkin; hech qanday call centerlar, hech qanday bank xodimlari bo'lmaydi, asosiy ko'p ishlarni sun'iy intellekt bajaradigan bo'ladi.

Bekorga Oleg Tinkov o'zining Tinkoff Bankini bankdan ko'ra ko'proq IT firmaga o'xshatmagan. Chunki bu kabi gibrid shirkatlarda bank va IT elementlari uyg'unlashadi. Kelajakda ko'plab FinTech startaplar katta banklar bilan raqobat qilib, bank sektoriga kirish bariyerini ancha osonlashtiradi. Bu kabi tendensiya O'zbekiston kabi o'sayotgan davlatlarning moliyaviy holati uchun juda yaxshi bo'lishi mumkin.

Xulosa qilib aytish mumkinki, Goldman Sachs yoki o'zimizning NBU kabi katta banklar yaqin kelajakda butunlay yo'q bo'lib ketmaydi, lekin ular hozirgidek monopolistik qudratini yo'qotadi. Kim biladi, balki birinchiligini ham yo'qotishi mumkin. Oxir-oqibat, hammasini erkin bozor aniqlaydi...

Manba : https://t.me/req404

P.S. Neojadid, umidli yoshlardan biri noyob bilimlarini avom(😁) bilan bo'lishishni boshlabdi. Qo'shilippo'yorish kere.

@Fan_choyxonasi

404

Texnologik tadbirkorlik, yangi iqtisodiy inqilob, sun'iy intellekt va insoniyatning kelajagi uchun muhim bo'lgan boshqa mavzular tahlil qilinadigan sahifa!

610 0 1 16 9

Fan choyxonasi

20 Jul, 15:44

#philosophy

Vaqtimiz qanchalik chog’ bo’lsa, u shunchalik tez o’tadi, aksincha, u bizni qanchalik qiynoqqa solsa, shunchalik sekinlik bilan o’tadi, chunki biz his etayotgan narsa iztirob – ijobiydir, uning borligini his qilamiz, rohatni emas. Xuddi shunga o’xshash – zerikkanimizda vaqtni sezamiz, ko’ngil ocharda sezmaymiz. Demak, yashayotganimizni sezganimizdan ko’ra, uni sezmayotganimizda baxtliroqmiz: binobarin, umuman yashamasak yaxshiroq bo’lardi.

© Artur Shoppengaur

@Fan_choyxonasi

555 0 4 31 14

Fan choyxonasi

19 Jul, 00:25

#yumor
#qaytish

Off topic

O’tkan kunlar davomida juda murakkab jarayonni boshdan kechirdim. Kecha va kunduzni ajratolmay qoldim. Xuddi urush va tinchlik oralig’ida yashovchi qimorboz edim.Telbaga o’xshardim. Va telbalarcha bir qo’rg’onda yashardim go’yo. O’zimni dunyodagi kambag’allar ichida eng kambag’ali deb o’ylardim. Kech tushganda hayollarimni tungi parvoz deb atasa bo’lardi. 20 yildan so’ng nima bo’lishi meni qiziqtirmas edi. Men uchun ortga yo’l yo’q edi. Men yashayotgan umr qarzga olingan umrga o’xshardi. Jimjitlik ichra toabatga qolib ketdim deb o’yladim. To’g’rimga qarasam ikki eshik orasida edim. Birida lolazor birida ufq tomonga qarab yo’l olgan metro bor edi. Yo tanlashim yo qo’zichoqday sukut saqlashim kerak edi. Barchasiga yulduzlarni aybdor qilib qo’ygim kelardi. O’sha yulduzli tunlarni deb shu holga tushganimga ishongim kelar, Lissabondagi tunni unutishga urinardim. Barchasi rasvo edi. To seni topgunimgacha…

Manba : @CHlGATOY_gurungi

P.S. Qancha asarga ishora bor

567 0 4 160 9

TGStat Bot

TGAlertsBot

SearcheeBot

Telegram Analytics

Fan choyxonasi

Kanal geosi va tili

Toifa

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

Fan choyxonasi

375

Kanalda mashhur

Sayt tili

TGStat Bot

TGAlertsBot

SearcheeBot

Telegram Analytics

Fan choyxonasi

Kanal geosi va tili

Toifa

375

Kanalda mashhur